Έχουν περάσει αρκετοί αιώνες από τότε που ο Κικέρωνας κατά τη δίκη του Καβαλίνα φώναζε στην αίθουσα το «O tempora o mores», ο διαχωρισμός της ηθικής με την ανηθικότητα, αυτή η αδιαφανής μάχη συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Με τις έννοιες να μεταβάλλονται ανάλογα με την εξέλιξη των κοινωνιών, να προσδιορίζονται απ’ τις ανάγκες μιας κοινωνίας, αναδιαμορφώνοντας τον χαρακτήρα και στιγματίζοντας την ανθρώπινη συνείδηση. Χωρά μεγάλη φιλοσοφική ανάλυση – διάλογο για το πώς η ηθική και η ανηθικότητα αναπλάθονται στους αιώνες, καταλήγοντας στην σημερινή τους μορφή. Αλλά για την ώρα το γενικό πλαίσιο το αφήνω στην άκρη, προσωπικά θα ήθελα να σκιαγραφήσω το πώς αυτά τα δυο ανακατεύονται στον ρομαντισμό, επηρεάζοντας τα συναισθήματα, που αποκτούν πότε θερμούς και πότε ψυχρούς χρωματισμούς.
Το να βρεις παραδείγματα που φωτογραφίζουν αυτά τα δυο μέσα στο ρομαντισμό είναι εύκολο, από τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζο Κορνάρο, στο θεατρικό έργου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ «Οθέλος» όπου η ηθική και ανηθικότητα αληλλοκυνηγιούνται σαν μικρά παιδιά στον κήπο της αγάπης, οδηγώντας τη να απολογείται στους νόμους των ανθρώπων. Σήμερα τα πράγματα είναι πιο απλά ή μάλλον ο κάμπος δεν έχει δάση ώστε να σου κρύβουν την θέα αλλά εξακολουθεί ο διαχωρισμός τους να επικεντρώνεται στις παρορμητικές υποσχέσεις που δίνονται σε μια αγάπη. Ουδείς μπορεί να αμφιβάλει για τον λαβύρινθο των συναισθημάτων μιας ερωτευμένης καρδιάς και για την δύναμή τους που πηγάζει από μια αγάπη. Ένα μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσο ένας άνθρωπος που ταξιδεύει με την πυξίδα της αγάπης συνεχίζει να βλέπει τον ορίζοντα με το βλέμμα της ηθικής και εάν στις τρικυμίες πλέει με τον άνεμο της ανηθικότητας, γιατί μια πληγωμένη καρδιά δε ξέρεις πότε πού οδηγεί και πόσο βάθος έχουν οι ρωγμές που δημιουργούνται.
Προσπάθησα ειλικρινά να βρω μια απάντηση μέσα από συγγραφείς και φιλοσόφους σε αυτό το ερώτημα και κατέληξα σε αδιέξοδο, για παράδειγμα ο Georges Feydeau (Γάλλος συγγραφέας) διερωτάται «Δεν είναι άραγε πιο ηθική η ελεύθερη ένωση δυο εραστών που αγαπιούνται από τη νόμιμη ένωση δυο πλασμάτων χωρίς αγάπη;» Με τον Γερμανό φιλόσοφο Εμμανουέλ Καντ να απαντά «Η Ηθική δεν είναι το δόγμα που καθορίζει πώς να γίνουμε ευτυχισμένοι, αλλά πώς να είμαστε άξιοι για να γίνουμε ευτυχισμένοι.» Το συμπέρασμα που βγαίνει ως προς το παραπάνω ερώτημα, είναι τελικά πως όσο εύκολα διαχωρίζουμε – κατανοούμε τις έννοιες τους, τόσο δύσκολη είναι η ανάλυση και δυσκολότερο να διακρίνεις πότε είσαι με το μέρος της μιας ή της άλλης πλευράς, σε ένα πόλεμο που ποτέ το τέλος δε θα έρθει.
Σίγουρα κακώς σήμερα η δειλία ή αβεβαιότητα ενός ατόμου σε μιαν αγάπη μπερδεύεται με την ανηθικότητα. Η δειλία μπορεί να αλλάξει χωρίς να πληγώσει την καρδιά σε αντίθεση με την ανηθικότητα που αφήνει τις σκιές της επάνω. Κατά πόσο η ανηθικότητα συσχετίζεται με την εκδίκηση εξαρτάται από το είδος της εκδίκησης και το μονοπάτι που καταλήγει. Για τον Λόρδο Βύρωνα η ανηθικότητα στον έρωτα ήταν κάτι φυσικό μη ελεγχόμενο παίρνοντας πολλές φορές την μορφή της φλόγας που αναζωπυρώνει τα συναισθήματα. Στην ηθική του Αριστοτέλη έχει πολύ απλή λογική ανάλυση και ευκόλως κατανοητή καθώς και στις σύγχρονες δημοσιεύσεις σχετικές με την ηθική που, κατά σύμπτωση, βγάζουν συμπεράσματα παρόμοια με τον Αριστοτέλη. Κατ’ εμέ και τα δυο συνεχίζουν να είναι μεταβλητά στον βαθμό που η αξία των συναισθημάτων μιας σχέσης το επιτρέπει.
Μάλλον ποτέ δεν θα μπορέσουμε να εξηγήσουμε τον σωστό τρόπο και την διαφορετικότητα που έχουν η ηθική και η ανηθικότητα και επηρεάζουν τον ρομαντισμό. Όλα είναι θέμα οπτικής γωνίας των γεγονότων και των κοινωνιών που ζούμε. «Άλλαζε απόψεις, αλλά κράτα τις αρχές σου. Άλλαζε τα φύλλα, αλλά κράτα άθικτες τις ρίζες.» (Βίκτωρ Ουγκώ).