«οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται το κακό όνομα, αλλά λίγοι φοβούνται τη συνείδησή τους»
Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23μ.Χ – 79μ.Χ)
Ο Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος, ο λόγιος της ρωμαϊκής εποχής γνωστός και ως Πλίνιος ο Πρεσβύτερος ήταν ένα από λαμπρότερα πνεύματα της πρώτης μετά-χριστιανικής εποχής μεταξύ 23 – 79μ.Χ. Πίστευε ότι «αληθινή δόξα είναι να κάνεις αυτό που αξίζει να γραφεί, και να γράφεις αυτό που αξίζει να διαβαστεί». Πολύπλευρος και φιλομαθής, ήταν ένας από τους κύριους εμπνευστές του αρχαίου εγκυκλοπαιδισμού, αφού κατέγραψε τεράστιο όγκο αρχαίας «μυστικής» γνώσης. Έδειξε μεγάλη αγάπη τόσο για το διάβασμα, το γράψιμο και τη μετάδοση της πληροφορίας, όσο και για την πατρίδα του, την οποία υπηρέτησε πολλές φορές. Γεννήθηκε στο Novum Comum της Β. Ιταλίας, αλλά αρκετά νωρίς εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, για να σπουδάσει κοντά στους σημαντικότερους Έλληνες και Λατίνους δασκάλους της εποχής του. Ιδιαίτερα ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, τη ρητορική, τη βοτανική και τα νομικά, ενώ λέγεται ότι για ένα διάστημα άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Στην ηλικία των 23 ετών κατατάχθηκε στο στρατό και διακρίθηκε ως αξιωματικός του ιππικού, υπηρέτησε στη Γερμανία και στη Συρία, διορίστηκε διοικητής της Ισπανίας και επί Βεσπασιανού ανέλαβε και άλλες υπηρεσίες. Έτσι από τη μια υπηρέτησε την πατρίδα του και από την άλλη μελέτησε τη γεωγραφία και το φυσικό περιβάλλον αυτών των περιοχών αφήνοντάς μας καταγεγραμμένα τα αποτελέσματα των παρατηρήσεών του.
Το μοναδικό έργο του, που έχει σωθεί είναι το Naturalis Historia (Φυσική Ιστορία), το οποίο αποτελείται από 37 τόμους. Πρόκειται για την αρχαιότερη πλήρως σωζόμενη συστηματική εγκυκλοπαιδική εργασία της ανθρωπότητας, (ιδιαιτέρως φυσικής φιλοσοφίας) το οποίο συνόψιζε όλη τη γνώση της εποχής του, ανθολογημένη από διάσπαρτα προγενέστερα ελληνικά και λατινικά συγγράμματα. Το περιεχόμενο του τεράστιου αυτού έργου περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες:
Κοσμολογία και αστρονομία.
Υπάρχει κεφαλαίο αφιερωμένο στους κομήτες, τους οποίους ανάλογα με τη την κίνηση, την κατεύθυνσή τους, τη φωτεινότητά τους και το σχήμα της ουράς τους, τους χώριζε σε δέκα είδη, φυσική και ιστορική γεωγραφία, ανθρωπολογία και φυσιολογία του ανθρώπου, ζωολογία, βοτανική (αναφέρεται εκτενώς στα εξωτικά δέντρα και φυτά, στα καρποφόρα, στα άγρια είδη, στη γενική βοτανική και στη δεντροκαλλιέργεια, στα δημητριακά και στην ιατρική βοτανική), φαρμακευτική, ορυκτολογία και ιστορία της ζωγραφικής, της γλυπτικής, των αρχιτεκτονικών ρυθμών και της ρωμαϊκής τεχνολογίας. Στην περιγραφή των φυτών, μπόρεσε να συλλέξει αρκετές θεραπείες με βότανα. Σε σύνολο 2.493 κεφαλαίων συγκεντρώνει τη γνώση 500 περίπου συγγραφέων. Όπως μας πληροφορεί ο ίδιος οι τόμοι αυτοί περιλαμβάνουν πληροφορίες τις οποίες κατέγραψε έχοντας διαβάσει περισσότερα από 2.000 βιβλία. Ευτυχώς φρόντισε να παραθέσει έναν αναλυτικότατο κατάλογο των βασικότερων πηγών του. Έτσι χιλιάδες τίτλοι βιβλίων και εκατοντάδες ονόματα συγγραφέων έχουν φτάσει ονομαστικά έστω ως εμάς χάρη στην προνοητικότητα και την οξύνοια του Πλίνιου.
Είπαν ότι ήταν αντιεπιστημονικός και κατάφεραν να υποτιμήσουν την σπουδαία προσφορά του και να τον οδηγήσουν στη λήθη. Κι όμως, είναι τόσο θαυμαστός, πιστευτός και ζωντανός ο φυτικός και ζωικός κόσμος της αρχαιότητας που περιγράφει, ώστε η αναφορά του σε παράξενα όντα μας βάζει σε σκέψεις. Η αγάπη του για τη Φύση είναι διάχυτη και στη φιλοσοφική άποψη που εκφράζει σχετικά με το Θεό και την οικολογία, σε μια εποχή μάλιστα που κανείς δεν προβληματιζόταν για το περιβάλλον. Πίστευε ότι η ανθρώπινη κοινωνία για να ευημερεί οφείλει να βρίσκεται σε ισορροπία με το Θεό, τον οποίο για να τον καταλάβει ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να καταλάβει τη Φύση η περιφρόνηση, η απληστία και η αναζήτηση της πολυτέλειας έρχεται σε αντίθεση με την ισορροπία, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνιση των ειδών, στην αδιαφορία για το αν υποφέρουν άλλα πλάσματα και στην εξάντληση των φυσικών πόρων της Γης. Άλλη σπουδαία δουλειά που έκανε, είναι ότι μετέφρασε όλα τα ονόματα των ελληνικών φυτών στα λατινικά. Αυτό σημαίνει ότι εξαιτίας του μπορέσαμε να καταλάβουμε σε τι φυτά ακριβώς αναφέρονται δεκάδες αρχαία ελληνικά κείμενα.
Τη χρονιά που έγινε η μεγάλη έκρηξη του Βεζούβιου, το 79 μ.Χ. ο Πλίνιος ήταν διοικητής της ναυτικής βάσης του Μισηνού, στην Καμπανία. Στις 24 Αυγούστου, ενώ είχε ήδη αρχίσει να παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα το ηφαίστειο, κινητοποίησε έναν ολόκληρο στόλο για να διασωθούν οι επιζώντες της φυσικής καταστροφής στη νότια Ιταλία. Όταν έφτασαν τα πάντα είχαν σκεπαστεί από την καυτή λάβα, η θερμοκρασία ήταν πολύ υψηλή και οι αναθυμιάσεις πολύ πυκνές. Ωστόσο δεν το έβαλε κάτω ήθελε πάση θυσία να βοηθήσει όσο περισσότερο κόσμο μπορούσε και να αξιολογήσει το φαινόμενο. Το άσθμα, όμως, από το οποίο έπασχε και μια ενδεχόμενη καρδιακή προσβολή νίκησαν τον Πλίνιο, που εξέπνευσε λίγη ώρα αφού είχε αποβιβαστεί σε μια περιοχή νοτιότερα του Βεζούβιου. Kέρδισε επάξια το θάνατό του αποδεικνύοντας ως την τελευταία του στιγμή τον ηρωισμό του. Στην ηφαιστειολογία ο Πλίνιος τιμήθηκε με τον όρο πλίνια έκρηξη (ή «πλίνεια»), που αναφέρεται σε μία πολύ βίαιη έκρηξη ηφαιστείου, της οποίας η στήλη της σποδού φθάνει μέχρι τη στρατόσφαιρα.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.