Όλοι είτε είχαμε είτε έχουμε νοσηλεύσει δικούς μας ανθρώπους σε ένα νοσοκομείο, ένα ειδικό κέντρο, μία μικρή κλινική. Κάποιοι από εμάς για λίγο χρόνο και κάποιοι ωστόσο για μήνες ή ακόμη και σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Γεγονός είναι πως δεν είναι εύκολο στη χώρα μας να έχεις μία αξιοπρεπή νοσηλεία των ασθενών όταν υπάρξει ανάγκη και ειδικά όταν απαιτείται εξειδικευμένη και μακροχρόνια φροντίδα, καθώς το σύστημα υγείας είναι παντελώς ανήμπορο να ανταπεξέλθει στις εξατομικευμένες ανάγκες των ασθενών είτε λόγω έλλειψης προσωπικού είτε λόγω έλλειψης αναλωσίμων. Και έτσι όλο το βάρος πέφτει στους ώμους της οικογένειας και των κοντινών φίλων και συγγενών. Πολύ συχνά δε, ένας γονέας, ένας αδερφός, ένα σύζυγος, είναι οι άνθρωποι που εξυπηρετούν καθημερινά για πολλές ώρες και για μεγάλα χρονικά διαστήματα τις ανάγκες των ασθενών αγνοώντας όμως τους κινδύνους που μπορεί να επιφέρει κάτι τέτοιο τόσο στους άλλους ασθενείς όσο και στους ίδιους και στο κοντινό τους περιβάλλον.
Ο λόγος γίνεται περί νοσοκομειακών λοιμώξεων. Όλοι τρομάζουν στο άκουσμά τους αλλά κανείς δεν ασχολείται περαιτέρω με αυτό, καθώς τη δεδομένη στιγμή το πρόβλημα της εξυπηρέτησης του ασθενή έχει σαφώς προτεραιότητα σε σχέση με τους κινδύνους που εγκυμονούν από τη μετάδοση μίας νοσοκομειακής λοίμωξης. Κι άλλωστε ποιος νοιάζεται τελικά, εφόσον πιστεύουμε ότι τίποτε δεν θα συμβεί σε μάς κι αφού το κράτος είναι αδιάφορο να προλάβει τέτοιες καταστάσεις και να λάβει σοβαρά μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης, εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις είναι συνυφασμένες με την ιστορία των νοσοκομείων. Από την στιγμή που άρχισαν να νοσηλεύονται άρρωστοι σε νοσοκομειακό περιβάλλον, εμφανίζονται και οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις καθώς και οι προσπάθειες για τον περιορισμό τους.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις και ποιους πληθυσμούς αφορούν τελικά; Πρόκειται για εντοπισμένες ή γενικευμένες λοιμώξεις οι οποίες μεταδίδονται στον ασθενή κατά την διάρκεια της νοσηλείας του στο νοσοκομείο και εκδηλώνονται 48 ώρες μετά την εισαγωγή ή μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο. Οι πιο συνηθισμένες πηγές ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων είναι οι ίδιοι οι ασθενείς, οι εργαζόμενοι στους τομείς υγείας, οι επισκέπτες των ασθενών, οι φροντιστές τους, τα συστήματα εξαερισμού (μύκητες, Aspergillus, λεγιονελλα), οι ιατρικές συσκευές, οι μπαταρίες και οι νεροχύτες, τα βάζα των λουλουδιών, τα παιχνίδια, τα κινητά και τα tablets, τα ρούχα τα οποία μεταφέρονται δεξιά κι αριστερά , τα προσωπικά είδη και τα κλινοσκεπάσματα.
Η επαφή με όλα αυτά είναι είτε άμεση είτε έμμεση, με τα σταγονίδια ή αερογενώς και η επέκταση πολύ γρήγορη από άτομο σε άτομο. Υψηλού κινδύνου πηγές μετάδοσης αποτελούν οι μονάδες εντατικής θεραπείας , όπου το προσωπικό είναι πολύ απασχολημένο και συνήθως ολιγάριθμο, μετακινείται από ασθενή σε ασθενή χωρίς να πλύνει τα χέρια πολλές φορές ή να αλλάξει γάντια (τώρα με τη κρίση δεν αλλάζει γιατί δεν έχει), ο χώρος κίνησης είναι πολύ πιο περιορισμένος και ο κίνδυνος μόλυνσης του εξοπλισμού πολύ αυξημένος. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι ευνοούν τη μετάδοση των νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι οι επεμβατικές πράξεις, οπωσδήποτε η βαρύτητα της νόσου, η μακροχρόνια παραμονή των ασθενών στο νοσοκομείο και η ηλικία τους, καθώς τα πρόωρα, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά αλλά και οι ηλικιωμένοι ασθενείς αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου.
Μία άλλη ομάδα η οποία είναι ευάλωτη στις νοσοκομειακές λοιμώξεις πέραν όλων των άλλων είναι οι επισκέπτες των ασθενών οι οποίοι μπορούν να ανήκουν οι ίδιοι στις ομάδες υψηλού κινδύνου και να γίνουν ασθενείς είτε από παρατεταμένη παραμονή στα επισκεπτήρια είτε επειδή οι ίδιοι φροντίζουν τους ασθενείς είτε διαβούν με φροντιστές ασθενών οι οποίοι μεταφέρουν νοσοκομειακά μικρόβια στο χώρο διαβίωσής τους. Τέτοιοι ασθενείς είναι αυτοί που πάσχουν από χρόνια νοσήματα και είναι άνω των 65 ετών, οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς κάθε ηλικίας, οι ασθενείς οι οποίοι λαμβάνουν μακροχρόνια κορτιζόνη για διάστημα πέραν του τριμήνου σε καθημερινή βάση, καρκινοπαθείς κλπ.
Όλοι οι επισκέπτες και το προσωπικό πρέπει να πλένουν τα χέρια τους με συγκεκριμένο τρόπο πριν από την εισαγωγή τους στους θαλάμους και τις μονάδες εντατικής θεραπείας, πριν αλλά και μετά από κάθε επαφή με ασθενή, πριν από οποιεσδήποτε επεμβατικές διαδικασίες και πράξεις, πριν από τη χρήση πολλαπλών φιαλιδίων και από τη χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών και φαρμάκων, μετά την αφαίρεση γαντιών και έπειτα από κάθε επαφή με μολυσμένες επιφάνειες.
Αυτά μπορούν αν αποτελούν απλά μέτρα πρόληψης και υγιεινής ενώ πολύ σημαντική είναι η τήρηση του επισκεπτηρίου η οποία στην πράξη ούτε ελέγχεται ούτε τηρείται με αποτέλεσμα να δημιουργείται συχνά το αδιαχώρητο μέσα στους νοσηλευτικούς θαλάμους και οι κίνδυνοι μετάδοσης να αυξάνονται.
Τα πλέον συνήθη παθογόνα είναι:
- Enterococcus faecium
- Staphylococcus aureus
- Klebsiella pneumoniae
- Acinetobacter baumanii
- Pseudomonas aeruginosa
- Enterobacter spp.
Η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών, η έλλειψη της εφαρμογής των μέτρων πρόληψης, το χαμηλό επίπεδο κοινωνικής παιδείας και η έλλειψη προσωπικού και νοσοκομειακής πολιτικής δυστυχώς οδηγούν τους επιδημιολογικούς αριθμούς για τις νοσοκομειακές λοιμώξεις να είναι απογοητευτικοί για τη χώρα μας. Ας έχουμε υπόψιν ότι το νερό ενός βάζου με λουλούδια στο νοσοκομείο δίπλα στον ασεθνή, μπορεί να αποτελεί πηγή ανάπτυξης της ψευδομονάδας ενώ τα ρούχα του ασθενή στο πλυντήριό μας μπορούν να είναι πηγή μετάδοσης μικροβίων στους συγκατοίκους του. Περίπου το 20% των νοσοκομειακών λοιμώξεων οφείλονται σε πολυανθεκτικά μικρόβια και οι επιπτώσεις αφορούν την αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα, περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές λόγω μη δυνατότητας αντιμετώπισής τους με τα συμβατικά φάρμακα, αυξημένη παραμονή στο νοσοκομείο και περαιτέρω αυξημένη δαπάνη για το σύστημα υγείας που καλείται να τις αντιμετωπίσει.
Στη χώρα μας σημειώνονται 2.300 νοσοκομειακές λοιμώξεις ημερησίως, εκ των οποίων ένα μεγάλο ποσοστό οδηγεί τελικά στο θάνατο. Υψηλό είναι, ωστόσο, το ποσοστό σε όλες τις μεσογειακές χώρες. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με στατιστικές, το 2030-2040 αναμένεται τα πολυανθεκτικά μικρόβια να είναι η 1η αιτία θανάτων παγκοσμίως, λόγω της διασποράς των πολυανθεκτικών και πανανθεκτικών μικροβίων, μετατοπίζοντας τα τροχαία δυστυχήματα στη 2η θέση.
Κάποια από τα μέτρα που λαμβάνονται αποτελούν η προσπάθεια διακοπής της μετάδοσης των ανθεκτικών μικροοργανισμων, η σύντομη διάρκεια θεραπείας και η συντομότερη χρονικά παραμονή των ασθενών στο νοσοκομείο, η γρήγορη θεραπεία λοίμωξης και όχι αποικισμού, η περιορισμένη χρήση των αντιβιοτικών, η γνώση των τοπικών επιδημιολογικών δεδομένων για την συχνότητα των λοιμογόνων παραγόντων και μικροβιακής αντοχής, η αφαίρεση καθετήρων όταν δεν χρειάζονται και οι εμβολιασμοί όλων των ευαίσθητων ομάδων.
Οι επιπτώσεις των νοσοκομειακών λοιμώξεων επεκτείνονται τόσο στο οικονομικό όσο και στον κοινωνικό περίγυρο των ασθενών αλλά και των οικείων τους, όσο και στο ίδιο το ιατρικό και νοσηλευτικό σύστημα. Σήμερα στη χώρα μας το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης φέρουν οι διοικήσεις των δημοσίων νοσοκομείων και των ιδιωτικών κλινικών, λόγω των πλημμελών και αναποτελεσματικών μέτρων επιτήρησης και απολύμανσης που εφαρμόζουν στους χώρους τους, συμπεριλαμβανομένων και των ευαίσθητων χώρων των χειρουργείων και των μονάδων εντατικής θεραπείας τόσο των ενηλίκων όσο και των προώρων και νεογνών.
Δρ ΕΛΕΝΗ Γ. ΜΠΑΝΙΑ
Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος
Εξειδικευμένη στην Εντατικολογία – Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Θεσσαλίας
ΙΑΤΡΕΙΟ: ΛΑΜΨΑ 15 – ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ
Τηλ: 210 6910611 – κιν: 6958008644
e-mail: bania.eleni@hotmail.com
